Co to jest kortyzol?

Kortyzol określany jest inaczej „hormonem stresu”. Wyrzut kortyzolu powoduje wzrost stężenia glukozy i ciśnienia tętniczego krwi. Nieprawidłowe stężenie kortyzolu może świadczyć o niedoczynności lub nadczynności kory nadnerczy.

Badanie wykonywane jest z próbki krwi pacjenta.

Czym jest kortyzol?

Kortyzol to hormon wytwarzany przez korę nadnerczy. Określa się go mianem „hormonu stresu” – w sytuacjach stresowych jego stężenia wzrasta ze względu na wzrost zapotrzebowanie organizmu na energię.

Stężenie kortyzolu podlega rytmowi dobowemu. W godzinach porannych stężenie hormonu rośnie, a wieczorem stopniowo maleje. Badanie powinno się wykonywać rano, po przespanej nocy i będąc na czczo. Wraz ze wzrostem stężenia kortyzolu wzrasta stężenie glukozy we krwi oraz ciśnienie tętnicze. Kortyzol nasila działanie adrenaliny.

Kortyzol odpowiada za:

• utrzymanie zwiększonego stężenia glukozy we krwi w sytuacjach stresowych czyli w okresie głodzenia, wysiłku fizycznego lub stresu psychicznego,
• łagodzenie stanu zapalnego (silne działanie przeciwzapalne),
• regulację procesów trawiennych organizmu,
• wspomaganie funkcji układu sercowo-naczyniowego – kontrola ciśnienia tętniczego,
• wpływa na kontrolę równowagi wodnej i sodowej w organizmie,
• rozwój płodu w okresie prenatalnym.

Kortyzol jest ważnym hormonem, który wpływa na funkcjonowanie i zdrowie całego organizmu.

Kiedy wykonać badanie poziomu kortyzolu?

Badanie poziomu kortyzolu powinno wykonać się w przypadku podejrzenia zespołu Cushinga (czyli nadczynności kory nadnerczy i nadmiernej produkcji kortyzolu). Do jego charakterystycznych objawów zalicza się:

• specyficzny wygląd wynikający z odkładania się tkanki tłuszczowej w okolicy twarzy (tzw. „księżyc w pełni”), szyi (tzw. „bawoli kark”) oraz tułowia.
• zanik tkanki mięśniowej,
• cieńsza i wrażliwsza skóra,
• nadciśnienie tętnicze,
• bóle i zawroty głowy,
• bezsenność,
• zaburzenia nastroju, depresja,
• wzrost pragnienia,
• wzrost ilości wydalanego moczu,
• infekcje – spadek odporności,
• u kobiet: zaburzenia miesiączkowania,
• u mężczyzn: spadek libido.

Podwyższone stężenie kortyzolu objawia się wzrostem masy ciała, osłabieniem organizmu, odkładaniem się tkanki tłuszczowej w okolicach twarzy, karku i pleców oraz bezsennością.

Niedobór kortyzolu może świadczyć o występowaniu choroby Addisona (czyli niedoczynności kory nadnerczy i niedostatecznej produkcji kortyzolu). Jej objawy to:

• ciągłe zmęczenie,
• osłabienie, powtarzające się omdlenia,
• niechęć do podejmowania aktywności fizycznej,
• spadek masy ciała,
• wysokie spożycie produktów z dużą ilością soli,
• spadek ciśnienia tętniczego,
• zmiany skórne,
• zmiany nastrojów,
• zanik tkanki mięśniowej.

Kortyzol przygotowanie i badanie

• W badaniu poziomu kortyzolu wykorzystuje się surowicę pobraną z żyły łokciowej lub dobową zbiórkę moczu.
• Przed badaniem pacjent powinien być wyspany i na czczo oraz nie pić alkoholu 2-3 dni przed. Badanie powinno być wykonywane w godzinach porannych.

Przebieg pobrania krwi

• Badanie polega na pobraniu krwi do probówki EDTA, zgodnie z procedurą pobrania odkażenie skóry, założenie opaski uciskowej oraz ucisk w miejscu pobrania po zakończeniu procedury trwa kilka minut.
• Czas trwania pobrania to około kilka - kilkanaście sekund.
• W przypadku nieprawidłowego przygotowania do badania uzyskany wynik nie będzie w pełni miarodajny.
• Pobrania należy dokonać w godzinach porannych.

Wymagane przygotowanie do badania na kortyzol

W dniu przed badaniem:

• Unikaj spożywania obfitych i tłustych posiłków oraz spożywania alkoholu do 24 godzin przed badaniem.
• Powstrzymać się od picia kawy i herbaty co najmniej 12 godzin przed pobraniem.

W dniu badania:

• Pacjent powinien pozostawać na czczo - to znaczy powstrzymać się od posiłku przez około 8-12 godzin przed badaniem.
• Dozwolone jest wypicie niewielkiej ilości wody w godzinach porannych.
• W miarę możliwości pobranie należy przeprowadzić przed przyjęciem porannej porcji leków chyba, że lekarz zaleci inaczej.
• Pobranie krwi należy przeprowadzić w godzinach porannych.
• Przed badaniem pacjent powinien pozostawać w spoczynku przez 10 – 15 minut (pozycja siedząca).
• Wysiłek fizyczny, także umiarkowany np. chodzenie, wejście po schodach, może zmienić wartości wyników badania laboratoryjnego.